Dinsdag 16 februari ging in Jong Bonaire de documentaire ‘One Kingdom One Love’ in première. Sebastiaan Kes maakte een film over de rechtenloosheid en discriminatie van LHBT’ers (Lesbienes, Homoseksuelen, Biseksuelen en Transgenders) in het Caribische deel van het Koninkrijk der Nederlanden. Hij vond een aantal LHBT’ers bereid om het taboe rondom hun eigen seksuele geaardheid te doorbreken door er openlijk over te spreken. Kes zette alles op alles om de film ook op de eilanden te mogen vertonen. Op Bonaire verliep de première buiten verwachting.

Tekst en fotografie: Christel Cosijn en Richelle van den Dungen Gronovius

One Kingdom, One Love – Official Trailer (HD/English) from CanCreate on Vimeo.

Hoewel je het eigenlijk niet zou verwachten in de snikhete tropen, hebben de eilanden van de voormalige Nederlandse Antillen verrassend veel weg van de Noordpool. Wanneer je over de witte stranden loopt, vermoed je namelijk totaal niet dat er nog een heel andere wereld onder verborgen ligt. Een wereld die alle kleuren van de regenboog heeft. Een wereld waarin de meeste bewoners zich zorgvuldig verborgen houden, uit angst voor represailles vanwege hun seksuele geaardheid. De mensenrechten, die de basis vormen van elke democratie, gelden niet voor deze eilanden. Veel LHBT’ers worden er behandeld als paria’s, uitgestoten door familie en maatschappij. Als ze de druk niet langer aankunnen vluchten ze of plegen zelfmoord. Maar de wettelijke bescherming komt dichterbij nu de Koninkrijksboot in de vaart is genomen. Op de boeg staat de positieve boodschap: ‘One Kingdom One Love’. Kapitein Kes stapte aan boord, op zoek naar LHBT’ers die hun verhaal voor de camera durfden te doen.

Filmmaker Sebastiaan Kes, geboren op het Nederlandse eilandje Marken, groeide eveneens op in een eilandgemeenschap zoals Bonaire, met veel sociale controle. Hij was geliefd bij de meisjes vanwege zijn luisterend oor en bij de jongens vanwege zijn creatieve ideeën en zakelijk inzicht. Toen hij rond zijn 25ste het homoloze Marken verliet, opende de Amsterdamse gaywereld al snel zijn ogen. Toen Kes vorig jaar gevraagd werd door de organisatie achter de Koninkrijksboot om de ongelijke rechten van de LHTB’ers op de eilanden in beeld te brengen, had hij maar een doel voor ogen: een breekijzer maken dat deze verborgen wereld kon openen en de discussie zou aanwakkeren op de eilanden zelf.

Kes filmt daarom deels op de Koninkrijksboot tijdens de Gay Pride in Amsterdam en deels op de eilanden. De Curaçaose Ramona Pikeur, de vrouw van de vurige speeches in de film, voorvechtster van seksuele diversiteit en voorzitter van ‘Dushi&Proud’ is de initiatiefneemster van de Koninkrijksboot. Vanwege de beste uitbeelding van het thema ‘SHARE’ wint haar boot ze met de leus ‘One Kingdom One Love’ de eerste prijs. Voor Ramona de kers op de taart na een enorm zware periode in haar leven. ‘Het is toch te gek voor woorden dat we in 200 jaar Koninkrijk niet meer mogen discrimineren op kleur, op geloof en op taal, maar wèl op seksuele geaardheid,’ verklaart ze aan Amigoe, september 2015. De gewonnen beker mag mee naar Curaçao, waar sinds enkele jaren ook een Gay Pride wordt gehouden, hetzij achter gesloten deuren. Inmiddels is de beker op Bonaire gearriveerd.

Kes vindt met moeite een aantal mensen bereid om zich uit te spreken als de camera draait, maar hij vindt ze, in diverse lagen van de bevolking. Sommigen zijn zo openhartig dat hij heel voorzichtig moet zijn met al die gevoelige informatie. Ondanks het feit dat deze mensen gekozen hebben om zichzelf te zijn in hun anders-zijn, stuiten zij op de eilanden op veel weerstand. Maar zij gaan door, gesteund door het initiatief van One Kingdom One Love. Beseffend dat zij als rolmodel anderen hoop kunnen bieden pakken zij hun kans.

Hoewel op de BES-eilanden (Bonaire, St. Eustaius en St Maarten) sinds 10-10-10 getrouwd mag worden, heeft dit nooit de deur naar acceptatie opengezet. De invoering van deze wet is na enkele vergeefse protesten geruisloos verlopen. Dezelfde bevolking die massaal de straat op gaat om te protesteren tegen ongelijke behandeling, zwijgt als het graf als het om de uitvoering van gelijke rechten van LHBT’ers gaat. Het hele onderwerp wordt doodgezwegen. Uit angst. Uit schaamte. En waar je niet over praat, bestaat niet.

EQ Bonaire( Equalizer) bestaat in maart een jaar en wil graag meer dan alleen een klankbord zijn voor de LHBT-community. Oprichtster Judith Brekelmans kent de ins en outs van verschillende kanten. ‘In Nederland is het ook niet makkelijk als LHBT’er, maar je kunt tenminste een beroep doen op bescherming door de wet,’ zegt ze. Ze hoopt vurig dat de scholen de film ook willen draaien. Zo weet zij dat er twee in het Papiamentu aangepaste programma’s met educatieve doeleinden zijn op Curaçao, samengesteld van lesmateriaal uit Rotterdam en Amsterdam. Zou dit een kapstok kunnen worden, eveneens voor andere scholen? ‘Ook met docenten en ouders moet worden gepraat waar en hoe wij hen kunnen steunen. Want dat er volgens de Nederlandse wetgeving aandacht moet zijn voor seksualiteit en seksuele geaardheid, betekent nog niet dat er bekwame docenten zijn die zich aan dit onderwerp durven wagen,’ aldus Judith.

Millicent Sof is 21 jaar, de jongste LHBT-activist op het eiland en aspirant-student Architectuur. Op dit moment werkt ze nog met veel plezier bij Rocargo. Zij geeft aan dat niet zozeer de leerlingen voorlichting nodig hebben, maar juist de docenten. Hun geloof barricadeert de toegang voor LHBT-leerlingen. Mili herinnert zich haar medeleerlingen op Liseo als open minded. Iedereen hugde elkaar en zowel jongens als meiden gingen vriendschappelijk met elkaar om. Ook wanneer je anders geaard was. Mili heeft haar geaardheid trouwens nooit onder stoelen of banken gestoken. Ze was een jaar of 10 toen ze begon te beseffen dat ze lesbisch was. Haar inmiddels overleden vader vond het geen probleem, maar haar moeder dwong Mili tijdens de middelbare schoolperiode naar de kerk te gaan. Uiteraard heeft dat niets geholpen, want zoals de Arubaanse Desiree Croes lachend verkondigde tijdens haar interview met Rob Oud: ‘You can’t pray your gay away.’ Inmiddels heeft Mili’s moeder die hoop inderdaad opgegeven. Mili was op school vaak een vraagbaak voor leerlingen die meer wilden weten over die LHBT-wereld. Er is behoefte aan jonge LHBT’ers en daarom is ze nauw betrokken bij EQ. In de zomer gaat ze het studieavontuur aan in Utrecht. Ze verheugt zich er op om bij haar vriendin te kunnen zijn. En ook op de Gay Pride natuurlijk. De tocht met de Koninkrijksboot heeft diepe indruk op haar gemaakt.

Judith benadrukt eveneens de grote behoefte aan rolmodellen op diverse posities in de samenleving. Ze hoopt dat op Bonaire mensen uit de politieke hoek opstaan, net zoals op Aruba parlementariër Desiree Croes dat doet. En dat zij met elkaar gaan samenwerken. Desiree maakt bepaald geen geheim van haar lesbische huwelijk en dat valt niet bij iedereen in even goede aarde. Maar ze is een volhouder. Als het aan haar ligt wordt het geregistreerd partnerschap ook op Aruba binnenkort wettelijk geaccepteerd. Echter, zodra Desiree het op de agenda zet, wordt er steeds gezwegen, om vervolgens door te gaan met het volgende agendapunt. De Curaçaose Glenda Ottenheim, moeder van een lesbische dochter, schaamt zich niet. Ze kreeg flink applaus toen ze zei: ‘Kinderen lopen met afscheidsbrieven in hun telefoon, om zelfmoord te plegen. Dat kun je als moeder toch niet zomaar negeren?’

Cuba Compagnie is vertrek- en eindpunt van de première. Eigenaren Joep van der Ligt en Ed de Vuijst hebben de afgelopen 20 jaar bewezen dat je ook als gaykoppel succesvolle zaken kunt draaien. Maar je moet wel sterk in je schoenen staan. Ook Rik Felderhof is van de partij. Zijn zus is lesbisch en getrouwd met een vrouw, dus het onderwerp spreekt hem sowieso aan. Het verbaast hem na alles wat de Rooms-Katholieke Kerk heeft mispeutert, dat de mensen hier zich er nog steeds aan vastklampen. ‘Hoe kun je in godsnaam een paus accepteren die condooms verbiedt in Afrika? Alleen al vanwege de AIDS/HIV-problematiek is dat misdadig. Vroeger werden homoseksuelen in een klooster gestopt. In de Westerse wereld werd tientallen jaren geleden het taboe rondom LHBT doorbroken door beroemdheden als Elton John die ‘English Rose’ voor Lady Di zong. En Freddy Mercury en Moserat Cabballé die met het nummer ‘Barcelona’ de Olympische spelen van ’92 openden. En later bijvoorbeeld door een Paul de Leeuw die met zijn mannelijke partner twee kinderen adopteerde.’ Rik zoekt regelmatig de rust op van Tanzania om te schrijven. ‘In Tanzania,’ zo vertelt hij, ‘kunnen LHBT’ers 30 jaar celstraf krijgen. In een samenleving waarin LHBT taboe is, worden de slachtoffers chantabel. Dat moet je niet willen. Maar ik denk dat Antillianen genoeg ballen hebben om hier uiteindelijk normaal mee om te gaan,’ aldus Rik.

Jong Bonaire zit, tegen verwachting in, goed vol. Jong en oud, LHBT’ers en niet-LHBT’ers zijn komen opdraven. Jennifer Martis praat de avond vlot aan elkaar. Nolly Pourier pleit voor acceptatie in zijn openingswoord. De documentaire maakt de tongen los en bijna iedereen blijft zitten om na te praten. Het publiek is het erover eens dat het dapper is van de jongelui om voor de camera hun nek uit te steken.

Een teenermeisje geeft aan dat als je ouders iets verkeerd vinden, jij geen ruimte krijgt voor een andere mening. ‘Zelfs hand in hand lopen is not done. Er worden ook mensen ernstig gepest op het werk omdat ze homoseksueel zijn. Vooral jongens. Die worden ook wel mishandeld of zelfs verminkt door hun ouders. Mensen zien het hier als een besmettelijke ziekte en blijven liever uit je buurt.’

Rijksvertegenwoordiger Gilbert Isabella krijgt ook het woord. Hij belooft plechtig dat hij zal doen wat binnen zijn macht ligt. Niet omdat hij zelf homoseksueel is, want werk en privé zijn twee dingen, maar omdat gelijke rechten gewoon voor iedereen moeten gelden.

Edwin Groeneveld, werknemer bij Cuba Compagnie, vindt het bijvoorbeeld verschrikkelijk dat condoomautomaten verboden zijn. ‘Dat zou zogenaamd uitlokking van seksueel handelen tot gevolg hebben. Maar degene die dit heeft bedacht vergeet dat er jongeren ziek worden en sterven aan SOA’s zoals syfilis en aids. Daarom deel ik soms stiekem condooms uit.’ Na afloop beloofde hij dat er condoomautomaten komen op de toiletten bij Cuba Compagnie. ‘De jongeren hebben gewoon recht op bescherming tegen zwangerschap en SOA’s. En niet alleen de jongeren.’

We sluiten de première af met een toepasselijke primeur: het eerste lokale homoseksuele koppel gaat in april trouwen: Anne Staal en Xavier Pinto. Dat geeft hoop op groeiende acceptatie binnen de samenleving. Het gaat er niet om dat de eilanden de wet (niet willen) voorgeschreven krijgen, maar dat ze zich bewust moeten worden van de mensenrechten, van het recht op gelijke behandeling. En ook wat het ontbreken van dit recht in het dagelijkse leven betekent voor LHBT’ers.

In Nederland heeft men over het algemeen geen idee wat er speelt in het Caribische deel van het koninkrijk en al helemaal niet dat de mensenrechten structureel worden geschonden. Daarom gaat Kes na zijn eilandentour in gesprek met een aantal hoge heren in Nederland over het idee om de verkorte film ook te vertonen op scholen in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, met als doel de ongelijkheid in het Caribische deel van het Koninkrijk der Nederlanden aan te kaarten. Want, zoals Tweede Kamerlid Han ten Broeke in de film ook opmerkte: ‘Wanneer jouw huurcontract kan worden opgezegd omdat je gay bent en er geen wet ‘Gelijke behandeling’ is, en geen ‘Antidiscriminatiewet’, zijn de basale rechten in het geding. Dan moeten we serieus met elkaar in gesprek gaan.’

Daarom werkt Kes nu aan een verkorte versie van One Kingdom One Love, zodat er ook nog voldoende ruimte blijft voor discussie binnen het lesuur. Om fragmenten te ontdekken die jongeren het meest aanspreken, let hij tijdens de vertoningen goed op hun reacties. Het zijn vooral de stukken van hun dappere leeftijdgenoten Daisha, Quensly en Mili die hun volle aandacht hebben. Uit hun reacties na afloop maakt Kes op dat het laatste woord over gelijke rechten en acceptatie van LHBT’ers nog lang niet is gevallen. Bonaire heeft een mondige jeugd. Een kwestie van tijd dus, want de jeugd heeft de toekomst. Dus, ay ay, kapitein Kes, hijs de zeilen, maar kom snel weer terug met One Kingdom One Love, part 2!

Voor meer informatie: www.onekingdom.nl, www.dushinproud.com Of stuur een mailtje naar: eqbonaire@gmail.com.

Het artikel ‘One Kingdom One Love’ verscheen 20 februari in het Antilliaans Dagblad. Klik hier om het originele artikel te downloaden.