Column: Wonen in vrijheid

Zaterdagavond skypte ik met Nikita. Ze heeft het razend druk op school en daarnaast mogelijk een verhuizing in het verschiet. Ze overwegen een nieuw appartement. Het nieuwe appartement dat ze overwegen, is 250 euro goedkoper en biedt veel meer ruimte.

Momenteel wonen Nikita en Errol in een woonkamer, op de benedenverdieping van een klein rijtjeshuis. Ze slapen bijna in de open keuken, met het wasrek aan het voeteneind en een kledingkast als afscheiding. De kledingkast kan aan de andere kant amper open vanwege een studeertafel en slaapbank. Verder is er een verbouwde kast met douche en toilet. Hun huisbaas woont boven hen en is oorspronkelijk Turks. Een vlotte jongeman die bij een verzekeringsmaatschappij werkt. Hij woont er met zijn vriendin en de hele dag is het een komen en gaan van familie en schoonfamilie.

Het mogelijk toekomstige appartement is riant en ligt in hartje Haarlem. Foto’s tonen een ruime woonkamer, aparte slaapkamer, goed geoutilleerde keuken en luxe badkamer. Ik ben enthousiast en juich de verandering van harte toe, maar Nikita staat nog niet te springen. Vanwaar die aarzeling, vraag ik haar verbaasd. Ze gaat er toch alleen maar op vooruit?

Ze antwoordt: ‘We wonen hier misschien dan wel klein, maar het is een fijne buurt, we hebben met niemand problemen, winkels en openbaarvervoer op loopafstand. Errol heeft de ‘voetbalkooi’ om de hoek, waar hij zich uitleeft met de jeugdbuurt. En dan nog onze tuin. Ondanks de kou – er lag in heel Nederland sneeuw- heb ik vandaag anderhalf uur buiten in het zonnetje gestudeerd. En, ik zou N. heel erg missen.’

N. is hun buurvrouw. Ze is een jaar of 15 ouder dan Nikita, heeft een man en 3 kinderen; een meisje van 10 en een tweeling in de kleuterleeftijd. Jongetjes worden iets anders opgevoed dan meisjes in deze buurt, waar overwegend moslims wonen. Wat vrijer. De dochter van N. hoeft geen hoofddoekje op, maar spaghettibandjes zijn bijvoorbeeld not done. Vaak komt er een ouder, vrij brutaal neefje over de vloer bij N., vertelt Nikita verder, maar bij N. moet hij dat brutale niet flikken. Trouwens, bij Errol ook niet. Toen ze er nog maar pas woonden heeft Errol een serieus gesprek met hem gehad over respect en omgang met elkaar. Sindsdien accepteert het neefje Errol als meerdere en behandelt hem met respect. De ouders van dit jongetje, zo verklaart Nikita, weten niet goed wat ze met hem aan moeten. Ze willen hem best een strenge opvoeding geven, maar beseffen terdege dat ze in Nederland wonen, met andere normen en waarden en zijn verward over de grenzen in dit land. Zo komen we te spreken over de aanslagen in Parijs en over Charlie Hebdo. Ik vraag Nikita wat zij ervan vindt. Behalve op FB heeft ze er niet veel over gehoord. Op school was er een korte discussie. Ze ervaart sommige van haar klasgenoten als racistisch. Een nieuwe medestudent draagt een hoofddoek. Klasgenoten hadden gevraagd of dat ‘hoofddoekje’ bij hen in de klas kwam. Klasgenoten vonden ook dat die moslims, als ze het niet eens waren met de Nederlandse normen en waarden, maar moesten oprotten naar hun eigen land. Nikita had gezegd: ‘Dan moeten jullie ook vertrekken uit Bonaire.’ Verbaasd werd gevraagd wat dat er mee te maken had. Nikita had uitgelegd dat op Bonaire Nederlanders de dienst uit maken en dat deze ‘dienst-uitmakende’ Nederlanders zich totaal niet aanpassen aan de Bonairiaanse cultuur. Die ‘vrijheid van cultuurbehoud’ moet wat haar betreft dus niet alleen voor Nederlanders gelden; over aanpassen en oprotten gesproken.

Maar wat is vrijheid eigenlijk, vraag ik me af? Bestaat er werkelijk zoiets als vrijheid? En zo ja, wat zijn dan de voorwaarden? Wie of wat bepaalt de grenzen? Zou bijvoorbeeld de verontwaardiging van de westerse wereld hetzelfde zijn geweest als niet-moslims de aanslagen hadden opgeëist? Er staan in Charlie Hebdo immers ook spotprenten over Christenen, Joden en andere gelovigen. Nikita is van mening dat het te ver gaat om mensen dood te schieten omdat ze een spotprent maken, maar stelt ook gelijk de vraag: is het wel nodig om kwetsende spotprenten te maken?

Ik denk aan het brutale neefje van buurvrouw N. dat respect wordt bijgebracht. Door diverse buitenstaanders. Wat als ook de geschokte westerling in deze discussie eerst de focus op respect had gelegd? En pas daarna op de vrijheid van meningsuiting? Kunnen ze toch niet wat leren van hun moslimmedemens? Maar dat vergt zelfreflectie. De westerse wereld zal dan eerst moeten toegeven dat zij is doorgeslagen in haar zo bejubelde vrijheid. Dat diezelfde vrijheid zich nu tegen haar keert. En dat extreme zucht naar vrijheid bovendien gelijk staat aan extreme beperking van vrijheid.

Als moeder eiste ik van jongs af aan respect van Nikita. Binnen die grens kreeg ze alle vrijheid. Nu begrijp ik waarom ze niet staat te springen om te gaan verhuizen. En ook waarom dit weinig te maken heeft met de afmeting van een woonruimte. Nikita beseft het verschil tussen woonruimte en leefruimte. Fijne woonruimte is te huur. Fijne leefruimte niet. Die moet je maken. Met elkaar. En daar woont vrijheid.

In: Amigoe, 29 januari 2015. //